کاشان یکی از مهمترین شهرهای استان اصفهان است که در ارتفاع ۱۶۰۰ متری از سطح دریا، ۲۴۰ کیلومتری جنوب تهران و ۲۲۰ کیلومتری شمال اصفهان و در میان کوههای کرکس و کویر مرکزی ایران واقع شده است، جایی که از لحاظ پوشش گیاهی بیشتر فقیر است و در آن بوتهها و درخچهها کم و بیش یافت میشوند کاشان از طریق بزرگراه و راه آهن با تهران و اصفهان در ارتباط است. کاشان افزون بر فرش های مشهور و زبانزد جهانیان، ابریشم و کاشی معروفی هم دارد. این شهر بزرگ و زیبا در جاده کاشان – قم و در حاشیه غربی کویر قرار گرفته است. کاشان از دیر باز به خاطر منسوجات چرمی، سرامیک، ظروف مسی، گلاب و باغ های پرگل قمصر زبانزد بوده است. این شهر با سابقه ۷۰۰۰ ساله اش از مهمترین مراکز باستان شناسی محسوب می شود. در این مطلب خانه های تاریخی این شهر باستانی را به شما معرفی میکنیم.
محله سلطان میراحمد خانه رئیسیان که قدمت آن به اوائل دوره قاجاری باز میگردد، دارای دو حیاط اندرونی و بیرونی مستقل میباشد که هر یک معرف بخشهای اندرونی و بیرونی بنا هستند. حیاط اصلی و بزرگ بنا به شیوه گودال باغچه بنا شده است. فضاهای خانه در هر دو حیاط به صورت چهار طرف ساخت و در سه طبقه پیرامون آنها شکل گرفتهاند. فضاهای مهم معماری در این بنا عبارتند از: شاهنشین، مهتابی، هشتی ورودی، ایوان تابستانی، بهار خواب، حوضخانه، شارم و بادگیر. تزئینات این خانه در گچبریهای متعدد آن در فضاها و نمای حیاطها خلاصه میشود. خانه رئیسیان طی سالهای اخیر توسط اداره میراث فرهنگی کاشان به طور کامل مرمت شده و در مجموعه خانه معظم عامریها قرار گرفته است.
عمارت شریفیان که قدمت آن به سال ۱۲۳۰ هـ.ق برمی گردد ترکیبی از سه مجموعه فضایی است که دو مجموعه مهم تر و اصلی آن دو طبقه و در جبهههای شمالی و جنوبی حیاط قرار دارند.در میان مجموعه واقع در جبهه جنوبی، تالاری با شاه نشینی بزرگ واقع شده که از سمت جنوب متصل و مشرف به یک حوضخانه با شکل هشت و نیم هشت است و از سمت شمال به وسیله ایوانی بزرگ به حیاط متصل میشود. طاق قوسی شکل ایوان از خط نهایی نمای این جبهه بیرون زده و به این ترتیب این نما شاخص ترین نمای عمارت شریفیان محسوب می شود. سقف و سطوح جانبی این ایوان با تزیینات کاربندی، یزدی بندی و گچ بریهای زیبا آراسته شده است. در جبهه باختری حیاط، مجموعهای متشکل از یک تالار با شاه نشین، دو اتاق سه دری در طرفین و دو فضای کفش کن به شکل هشتی قرار دارد و دسترسی به اتاقهای فوق از داخل هشتیها امکان پذیر است.
موقعیت: محله صدره بنای این خانه از جمله خانه های بزرگی است که علاوه بر اندرونی، حیاط بیرونی نیز دارد. حیاط اندرونی خانه به صورت چهار طرف ساخت و حیاط بیرونی سه طرف ساخت است و در مجموع سه طبقه در این خانه قابل مشاهده است. از فضا های مهم معماری این خانه میتوان از شش سرداب، شاه نشین، هشتی ورودی، ایوان تابستانی، دو سر پوشیده، و بهار خواب نام برد. از ویژگی های این خانه باید از دو سرپوشیده ضلع شمالی و ضلع جنوبی اندرونی آن، و همین طور جلوخان پیش ورودی خانه یاد کرد. بیشترین تزئینات خانه به صورت یزدی بندی، مقرنس کاری و گچ بری در شاه نشین و ایوان اصلی به چشم می خورد.
خانه دستمالچی در محله درب گلان واقع شده و قدمت این بنا به اواخر عصر قاجار میرسد. بنای خانه دستمالچی از جمله خانههای قدیم کاشان است که فاقد بخشهای اندرونی و بیرونی بوده و فقط یک حیاط وسیع مرکزی دارد. معماری بنا به صورت چهار طرف ساخت بوده و فضاهای معماری در اطراف حیاط در سه طبقه بنا گردیده است. از فضاهای مهم معماری این خانه میتوان از سرداب، شاهنشین، ایوان تابستانی و حوضخانه نام برد. این خانه دارای تزئینات رسمیبندی ساده گچی در ایوان و طاقچهها میباشد.
محله ترکآباد خانه رزاقیان که قدمت آن به عصر قاجار باز میگردد از جمله خانههای قدیمی میباشد که بخش اندرونی و بیرونی مجزا داشته و هر دو حیاط اندرونی و بیرونی به صورت دو طرف ساخت بنا شدهاند و سه طبقه فضاهای قابل استفاده در آنها مشهود است. در این خانه نیز مانند بسیاریاز خانهها که اندرونی و بیرونی دارند شاهنشین فضای واسطه بین دو حیاط شده است. از فضاهای معماری اصلی این خانه میتوان از سرداب، شاهنشین، مهتابی، هشتیورودی، ایوان تابستانی و یک بادگیر نام برد. ویژگی این خانه مهتابی آن است که تا حدودی منند شارم تمام طول دو جبهه ساختمان را اشغال کرده است.
ابن بنا در محله کوشک صفی این خانه که متعلق به اوایل عصر قاجار میباشد مانند بسیاری ازخانههای قدیمی کاشان فقط یک حیاط اصلی و مرکزی وسیع دارد و بخشهای اندرونی و بیرونی آن از یکدیگر جدا نشده است. فضاهای خانه به صورت دو طرف ساخت در سه طبقه اطراف آن بنا گردیدهاند. ویژگی معماری این بنا در این است که دو جبهه ساخته شده آن روبروی هم نیستند بلکه یکی در جنوب و دیگری در شرق حیاط واقع شدهاند. فضاهای مهم معماری خانه شامل سرداب، شاهنشین، هفتدری و هشتی ورودی میشود. هفتدری این خانه از شاخصههای بارز آن است.
حیاط خانه حشمتالهخان با وسعت نزدیک به ۸۲۰ مترمربع از وسیعترین حیاطهای کاشان محسوب میشود. دهانه بزرگ شاهنشین هفتدری بیش از ۸ متر است که از همه شاهنشینهای خانههای کاشان بزرگتر است. شاهنشین وسیع خانه به کمک یزدیبندی گچی در سقف تزئین شده است. خانه حشمتالهخان توسط میراث فرهنگی و شهرداری کاشان به طور کامل مرمت شده و در حال حاضر به خانه عامریها ملحق گردیده است.
محله مسجد آقابزرگ این بنا که متعلق به اوائل عصر قاجاری است، با دارا بودن سه حیاط بزرگ و یک بارانداز وسیع و فضاهای معماری مختلف دیگر از کاملترین و دستنخوردهترین خانههای قدیم کاشان است. هم بخش اندرونی و هم بیرونی و هم گودال باغچه در این بنا وجود دارد و همهْ آنها بهصورت چهار طرف ساخت و در سه طبقه بهچشم میخورد.. از فضاهای مهم معماری این خانه میتوان از سه سرداب وسیع، بیش از چهار شاه نشین، مهتابی، پنجدری، آئینهخانه، هشتی ورودی، بارانداز و اصطبل روباز و روبستهْ آن نام برد. نمای حیاط بیرونی و شاهنشین اصلی و همینطور سردابها با گچبری و یزدیبندی تزئین شده اند.
این خانه، در ضلع شرقی خانه بنیکاظمی در محله کوشک صفی کاشان واقع شده است. این بنا متعلق؛ دوران قاجار است و بیشترین ساختمانها آن در قسمتجنوبی آن قرار گرفته است این بخش پشت به آفتاب ساخته شده تا نور و گرمای کمتری وارد شود. اتاق پنج دری در ضلع جنوبخانه و قسمت شمالی حیاط آب انبار، مهتابی، مطبخ انبارها و دیگر بخشهای خانه ساخته شده است. ورودی خانه حسینی در کوچهای است با شیبی تند، که از کوچه کوشک صفی و در مجاورت گذر کوشک صفی منشعب میشود و پس از در دو لنگه چوبی به هشتی ورودی مربوط میشود. حجمهای ایجاد شده در نمای حیاط خانه حسینی، دارای هماهنگی است ودر کمال سادگی اجرا شده است. حیاط این خانه مربع مستطیل است و در طرفین طولی آن چهار باغچه قرار دارد. این بنا در سال ۱۳۷۶ از سوی هیئت امنای بازسازی خانههای قدیمی کاشان به نام شهرداری کاشان خریداری و عملیات مرمت آن آغاز شد. اما به دلیل توقف فعالیت هیئت امنا مرمت آن نیز متوقف است.
خانه بنی کاظمی در محله کوشک صفی قرار دارد و بر اساس شواهد موجود در این بنا به نظر میرسد بنای اولیه آن به عصر قاجاری تعلق دارد. از جمله خانه هایی است که حیاط بیرونی و اندرونی دارد و فضاهای معماری آن در اطراف آن بنا شده اند. این خانه فاقد گودال باغچه و بیرونی است اما یک حیاط خلوت کوچک پشت شاه نشین جنوبی به چشم میخورد. از فضاهای اصلی معماری این بنا میتوان سرداب های جنوبی و شمالی، شاه نشین، پنج دری، هشتی ورودی و ایوان تابستانی آن نام برد. حیاط اصلی خانه ۹۶۰ متر مربع وسعت دارد و حدود ۵/۵ متر پائین تر از گذر عام احداث گردیده است. تزئینات این خانه شامل گچ بری تصویری و نقاشی، یزدی بندی، رسمی بندی و قطار بندی میباشند. مالکیت خانه در اختیار میراث فرهنگی کاشان است و در حال مرمت آن میباشند. این بنا در تاریخ ۳۰/۳/۱۳۷۷ با شماره ۲۰۳۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده و نقشه های آن موجود است.
خانه مشکی در محله درب اصفهان قرار دارد که قدمت آن به اوائل عصر قاجار باز میگردد، جزو آن دسته خانههایی از کاشان است که فقط یک حیاط اصلی و مرکزی دارد. البته حیاط ایلی خانه به صورت گودالباغچه بنا شده است. خانه در دو طبقه و به صورت سه طرف ساخت بنا گردیده است. از فضاهای مهم معماری این بنا میتوان از سرداب، مهتابی، شاهنشین، هشتیورودی، ایوانتابستانی، شارم، پنجدری و بهارخواب آن نام برد. از تزئینات این بنا میتوان از یزدیبندی گچی سقف و قطاربندی تاقچهها نام برد.
خانه عطارها مربوط به دوره قاجار است و در کاشان، محله پنجه شاه، چهارراه ایت الله کاشانی واقع شده است.این خانه که به نظر میرسد بنای موجود آن بخشی از بنای وسیع تری بوده است، سه باب حیاط داشته که به عصر قاجاری تعلق دارد، از آن دسته خانه ها ئی است که فقط یک حیاط اندرونی وسیع دارند. البته ممکن است بنای موجود فقط بخشی از بنای وسیع تر اصلی باشد. از ویژگی های اصلی این بنا این است که بیش از نیمی از فضا های آن در جهات شرق و غرب حیاط قرار دارند و ضلع شمالی آن در حال حاضر فقط یک دیوار مرتفع با تاق نماست. این خود حاکی از آن است که بخش شمالی خانه در گذشته به شکل دیگری بوده است. از فضاهای اصلی معماری این بنا میتوان از سه سرداب، سه بادگیر، شاه نشین، هشتی ورودی و حوض خانهْ آن نام برد. حیاط اصلی واندرونی خانه بیش از ۴۷۰ متر مربع وسعت دارد. در این بنا باقی مانده هایی از یزدی بندی و گچ بری در تزئینات داخلی به چشم میخورد. این بنا در تاریخ ۲۷/۵/۱۳۷۷ با شماره ۲۰۹۲ در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
خانه بالا خانه چی محله قبرستان درب باغ بر جانب شرق معبر فرعی منتهی به محله مسجد آقا بزرگ از محله قبرستان درب باغ و روبروی خانه قدیمی احسان، خانه بالا خانه چی قرار دارد. قدمت این خانه عصر قاجاری به بیش از ۱۳۰ سال قبل باز میگردد. از جمله خانه های قدیمی کاشان است یک حیاط اصلی بدون گودال باغچه دارد که در دو طرف آن فضاهای معماری خانه احداث شده اند و بدین ترتیب از نوع دو طرف ساخت میباشد. این بنا در سه طبقه به گونه ایی بنا گردیده که دو طبقه آن بالاتر از گذر عام و ورودی اصلی و یک طبقه نیز پائین تر از آن است. ویژگی اصلی این خانه دو فضای بزرگ شاه نشین و سرپوشیده آن است. از فضاهای اصلی معماری این خانه باید از سرداب، شاه نشین، سرپوشیده، مهتابی، هشتی ورودی، و ایوانهای تابستانی و زمستانی آن نام برد. حدود ۶۰۰ متر مربع مساحت دارد. رسمی بندی و آینه کاری شاه نشین و سر ستون های گچ بری شدهْ ایوان اصلی خانه قابل توجه هستند. این خانه در تاریخ ۲۵/۱۲/۱۳۷۹ با شماره ۳۳۳۵ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
خانه تهامی بر جانب شمالی معبر اصلی محله کوشک صفی و نزدیک به سهراهی که به محله گریچه راه مییابد قرار گرفته است. قدمت این خانه به عصر قاجاری باز میگردد. معماری این بنا به گونهای است که آنرا جزو دسته خانههای گودال باغچهای قرار میدهد و فاقد بخش بیرونی و حیاط مجزای دیگری است. این خانه بهصورت سه طرف ساخت اطراف گودال باغچه بنا گردیده است و هر سه طبقه آن پائینتر از شارع عام و ورودی خانه قرار گرفته اند. از فضاهای اصلی معماری این بنا باید از دو سرداب ، شاهنشین، پنجدری، هشتی ورودی، ایوان، دو بادگیر، و شارم آن یاد کرد. شاهنشین خانه دارای تزئینات گچبری و آئینهکاری و نمای حیاط گچبری و رنگامیزی دارد. هشتی ورودی خانه دارای تزئیناتی با یزدی بندی و سیمگل است. این بنا در تاریخ ۱۳۷۹/۱۲/۲۵ با شماره ۳۳۳۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این خانه پس از ۷ سال مقاومسازی، استحکامبخشی و مرمت، اکنون به عنوان یک اقامتگاه سنتی از نادر خانههای مرمت شده مبتنی بر اصول علمی و فنی به شمار میرود که الگوی معماری اصیل خود را حفظ کرده است.
خانه عباسی ازمجموعه خانه عباسیان در خیابان علوی،در کوی سلطان امیراحمد میباشد و در نیمه دوم قرن سیزدهام قمری ساخته شده است. خانه عباسی به لحاظ معماری، دارای تزئینات گچبری و کاربری تزئینات معماری اسلامی نظیر رسمی بندی، یزدی بندی، قطاربندی،( مقرنس) و گره سازی میباشد.سبک اصلی معماری بنا به گودال باغچه موسوم است. در این سبک معماری، بنا پایینتر از سطح کوچه احداث شده و اصطلاحاً گود میباشد. نام مالک فعلی این خانه عباسی است و به همین جهت این بنا، به خانه عباسی مشهور است. این خانه به عنوان رستوران و سفره خانه سنتی از سال ۱۳۹۰ شروع به بهره برداری و فعالیت نمود. این مجموعه در سه طبقه و شامل فضای رستوران، فضای سفره خانه، بالکن باز و زیرزمین است.
محلهْ مسجد آقابزرگ خانه تاریخی نقلی ۱۸۰ سال قدمت دارد. اینکه نامش نقلی است به خاطر این است که نام فامیلی صاحب قبلی خانه، نقلی است. اما از طرفی این خانه یک دهم خانههای تاریخی کاشان (بروجردیها و طباطباییها و…) وسعت دارد و از این منظر هم یک خانه نقلی به شمار میرود. این خانه از آثار تاریخی دوران قاجار است . خانه تاریخی نقلی تمام عناصر یک خانه تاریخی، نظیر آنچه در خانههای عباسیان و طباطباییها و احسان و … مشاهده میشود را در دل خود جای داده است ، بادگیر و سرداب و ایوان و حیاط اندرونی و بیرونی و اتاقهای سهدری و دو دری و یک دری را مشاهده میکنید.
خانه تاریخی “نقلی” کوچکترین خانه تاریخی کاشان است که در مرکز بافت تاریخی شهر کاشان و در نزدیکی بقیه خانههای تاریخی و مسجد آقابزرگ قرار گرفته است .این خانه تاریخی ۱۸۰ سال قدمت دارد. اینکه نامش “نقلی” است به خاطر این است که نام فامیلی صاحب قبلی خانه، “نقلی” بوده ولی این خانه واقعا «نقلی» است . خانه نقلی یک دهم خانههای تاریخی (بروجردیها و طباطباییها و…) کاشان وسعت دارد و از این منظر هم یک خانه نقلی به شمار میرود.خانه از آثار تاریخی دوران قاجار است و با شماره ثبت ۱۰۲۵۵ در فهرست آثار تاریخی کاشان به ثبت رسیده است.
خانه تاریخی نقلی تمام عناصر یک خانه ایرانی، نظیر آنچه در خانههای عباسیان و طباطباییها و احسان و … مشاهده میشود را در دل خود جای داده است.» حوض و بادگیر و سرداب و ایوان و حیاط اندرونی و بیرونی و اتاقهای سهدری و دو دری و یک دری همه عناصری است که این خانه را زیبا و دلنشین کرده است.
خانه نقلی با فضای سنتی تزیین شده و دارای ۶ اتاق است که میتواند تا حدود ۳۰ نفر را در خود جای دهد. صاحب خانه با غذاهای سنتی همچون کال جوش، خورش کدوی ترش، کشک بامجان، قیمه ریزه بادمجان، گوشت لوبیا،اشکنه، آش جو، آش رشته، و… و نوشیدنیهای خوش طعم بومی ازجمله، گلگاوزبان، نعنا، بابونه و دارچین و شربتهای بید مشک و کاسنی و گلاب از مهمانان پذیرایی میکنند.
مجموعه خانه عباسیان کاشان در خیابان علوی در کوی سلطان امیراحمد واقع شده است این مجموعه از جمله برجسته ترین آثار معماری و یکی از نامزدهای دریافت جایزه بهترین بناهای مسکونی ایران است خانه عباسیان از لحاظ معماری و تزیینات حایز اهمیت فراوان است خانه عباسیان بین سال های ۱۲۴۵-۱۲۵۰ قمری ساخته شده است.
گفته می شود این بنا در مدت ۲۰ سال ساخته شده است وسعت این مجموعه حدود ۵ هزار متر مربع و زیر بنای آن در حدود ۷ هزار متر مربع می باشد. این مجموعه دارای پنج طبقه و شامل ۵ حیاط و گودال باغچه است که پس از فوت مالک اولیه به مرور از هم تفکیک و به صورت ۵٫ باب خانه مستقل از هم درآمد اما در سال های اخیر ۴ باب از ۵ باب خانه خریداری و بازسازی شد. از ۴ باب خانه خریداری شده، دو واحد آنها به صورت طرح معمول معماری بافت قدیم کاشان یعنی گودال باغچه و یکی از آنها به صورت دو طبقه با حیاط مسقف و چهارمی که در اصل باغچه بوده است به صورت حیاط سنتی است. خانههای عباسیان به لحاظ معماری، دارای طرحی بسیار قوی و غنی و از نظر تزئینات گچبری و نقاشی و کاربری تزئینات معماری اسلامی نظیر رسمی بندی، یزدی بندی، کاربندی، قطاربندی، مقرنس و مشبک در اوج زیبایی و ظرافت می باشد.
خانه تاج در خیابان علوی شهر کاشان قرار دارد و یکی از بناهای گودال باغچهای اصیل مردم این شهر در دوران قاجاریه با حدود دو قرن قدمت است. خانه تاریخی تاج که اکنون با عنوان خانه هنرمندان از آن کاربری فرهنگی میشود دارای ۷۰۰ مترمربع عرصه و ۸۰۰ مترمربع اعیانی و برخوردار از معماری ارزشمند بومی از نمونه خانههای عام مردم کاشان در آن دوره است. خانه تاج در ۳ طبقه همکف، گودال باغچه و سرداب تحتانی، دارای ۲ باب حیاط بیرونی و اندرونی و ۱۳ باب اطاق پنج دری و سه دری و تک دری است. حیاط بیرونی خانه با ورودی از هشتی پنج ضلعی منحصر به فرد و دالان باریک پیچیده، فضا را از دید رهگذر محفوظ داشته است. حیاط بیرونی دارای یک باب مطبخ و سرداب کوچک می باشد که سرداب در زمین رُس حفاری شده و دارای نم خوانی است مخصوص نگهداری مواد خوراکی در تابستان گرم این دیار. ایوان پیشکم بوسیله ۳ باب درب میوجی توپر (فاقد شیشه)، حرمت قسمت بیرونی (خاص مراجعات) را از اندرونی که مخصوص زندگی کدبانو و اهل و عیال در خانه است را حفظ می نماید که این موضوع ماهیت فرهنگ و تمدن اسلامی را تعریف مینماید. درونگرایی، تناسب، تقارن، تعادل، هماهنگی، ظرافت و در عین حال قداست و نجابت در این خانه نشانی از معماری اصیل کاشان و هویت تاریخی مردم این دیار است. حیاط اندرونی و شارم های اطراف گودال باغچه و مهتابی مقابل با غرفه های مجاور شارم بوسیله راه پله ای باریک ما را به پائین خانه هدایت میکند. باغچهها و آب نمای مرکزی گودال باغچه طراوت را از دهانه باز زیر زمین به سرداب و پس سرداب منتقل مینماید. بادگیر مرتفع بام هوای گرم و خشک و سوزان تابستان را بوسیله وزش باد گرفته و از پره های داخل بادگیر به کانالهای مرطوب اطراف سرداب منتقل کرده و پس از خنک شدن از طریق شبکههای جعفری به داخل زیر زمین هدایت میکند و باعث اختلاف دمای بین پانزده تا بیست درجه سانتیگراد با سطح کوچه میشود. خانه تاج به صورت متروکه و مخروبه در مرداد ماه سال ۱۳۸۳ توسط معمار مرمت بناهای تاریخی کاشان سید اکبر حلی خریداری و مرمت و بازسازی شد. خانه تاج با شماره ۹۰۲۸ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
این خانه متعلق به مرحوم حاج سید محمد تقی پشت مشهدی است و بعدها به صورت موروثی در اختیار آقا نظام الدین مجتهد کاشانی(آل یاسین) قرار گرفت. سیستم مرکزی حوضخانه و حیاط خلوت در عین سادگی از ظرافت و لطافت خاصی برخوردار بوده و بسیار زیبا طراحی شده است. فضای خانه متشکل از یک بخش اصلی شامل حوضخانه، تالارها و اتاقهای پیرامون آن در جبهۀ شمالی و دو بخش قرینۀ یکدیگر در دو جبهۀ شرقی و غربی است. بنا از جهات شمال، شرق و جنوب چند ورودی دارد که جدارۀ مجاور سردر ورودی خانه در جبهۀ شمالی نماسازی شده است. خانه از دو قمست کلی اندرونی و بیرونی تشکیل شده است. در کنار در ورودی خانه دو سکو وجود دارد که نام آن «شیخ نشین» یا «پیر نشین» است. پس از گذشتن از مدخل خانه که هشتی ورودی نام دارد به فضایی سر پوشیده با اتاقهایی در پیرامون و دو طبقه میرسیم که در وسط آن حوض آبی وجود دارد.کل این قسمت از ساختمان به بیرونی مشهور است. بیرونی خانه مخصوص مراجعات روزمره، پذیرایی از مهمان ها و اقامت مسافرین بوده است. قسمت اندرونی خانه دارای حیاطی بزرگ است که در دو طرف آن قسمت های زمستانی و تابستانی نشین وجود دارد. قسمت راست حیاط که آفتابگیر است، زمستانی نشین بنا بوده است. فضاهای این مکان، پوشیده است و دارای اتاقی است به نام کرسی خانه. سمت چپ حیاط، قسمت تابستانی نشین بنا است. فضاهای این قسمت بازتر بوده و دارای یک ایوان زیبا به نام شاه نشین است. زیر شاه نشین سرداب اصلی خانه است.خانه دارای چندین سرداب میباشد. در گوشه سرداب اصلی پنجرههای مشبکی وجود دارد که به بادگیرهای خانه متصلاند. خانه آل یاسین تا سال ۱۳۶۵ مسکونی بود اما در سال ۱۳۷۰ توسط نسل چهارم به شهرداری کاشان فروخته شد. در سال ۷۵ تا ۷۶ این خانه بازسازی میشود و بعدها به محل معاونت عمرانی شهرداری کاشان تغییر کاربری مییابد.
بنای مسجد و مدرسه آقابزرگ یکی از باشکوهترین و زیباترین مساجد دوره قاجار در ایران به شمار می آید. این بنا در خیابان فاضل نراقی کاشان واقع شده است. ساختمان این مدرسه با سرمایه حاج محمد تقی خانبان طی سال های ۱۲۵۰تا۱۲۶۰ هجری قمری جهت استفاده نماز جماعت و درس و بحث داماد خود، ملا مهدی نراقی دوم، ملقب به آقابزرگ بنا شده و به این نام معروف شده است.
معمار این بنا شخصی به نام استاد حاج شعبان بوده است. تمامی این بنا از جمله گنبد که جزو بزرگترین گنبدهای آجری است با آجر ساخته شده و تزئینات بکار رفته در این بنا عبارت است از: کاشی کاری، آجرکاری، کتیبه های نفیس گچی و کاشی، مقرنس کاری، خطاطی ثلث و نستعلیق و نقاشی، که نقاشی این مدرسه توسط استاد محمد باقر قمصری صورت گرفته است. کتیبه های خطوط مسجد توسط اساتید برجسته خوشنویس کاشان از جمله: محمد ابراهیم (جد خاندان معارفی)، محمد حسین (جد خاندان ادیب) و بسلمه های طغری توسط سید صادق کاشانی نوشته شده است. این مسجد دارای سردر زیبایی است که سقف آن با مقرنس های معلق گچی و نقاشی تزئین یافته و دیوارهای جلوخان از کتیبه بالای سردر تا کف تختگاه های طرفین درگاه با کاشی های خشتی الوان پوشیده شده است.
هیات اصلی بنا و گنبد و بارگاه با شکوه آن به واسطه عظمت ساختمان و طرح عالی و نقشه بی نظیر به خصوص دقایق و فنون معماری اصیل ایرانی که در آن بکار برده شده، یکی از بناهای مهم ایرانی اسلامی بشمار می رود. پس از ورود به محوطه مدرسه، دو صحن فوقانی و تحتانی و حجره های محل سکونت طلاب و گنبد آجری با شکوه و گلدسته های دو طرف آن خود نمایی می کند. علاوه بر این دو حیاط خلوت، آب انبار بزرگ، شبستان دیگری در پشت گنبد، ساختمان مسجدی که در جنب گنبد واقع است و محراب کاشی کاری واقع در شبستان جنب گنبد که در حقیقت مجموعه ای است از هنرهای کاشی کاری، گچبری، کتیبه نویسی، مقرنس کاری ونقاشی، از جمله متعلقات این بنای عظیم است. مسجد آقابزرگ از نظر پلان جزو مساجدی است که دارای سه شبستان می باشد و نکته مهم وقابل توجه در این محل تلفیق مسجد و مدرسه است. تمامی بنا با آجر ساخته شده و تزئینات بکار رفته در آن جذابیت خاصی به این بنا بخشیده است.
یکی از قدیمی ترین و وسیع ترین مجموعه های مسکونی کاشان ، خانه عامری هاست که قدمت آن به دوره زندیه بر می گردد. در دوره قاجاریه توسط سهام السلطنه عامری بازسازی و توسعه یافت . مساحت عرصه این مجموعه ۹۰۰۰ متر مربع با زیربنای ۱۲۰۰۰ هزارمترمربع بوده و مشتمل بر هفت حیاط مرکزی به صورت بیرونی – اندرونی و مهمانخانه می گردد که تا سالیان اخیر مورد استفاده و بهره برداری قرار داشته است .
در سالهای اخیر از محل پروژه موسوم به طرح پردیسان از طریق سازمان میراث فرهنگی کشور نسبت به خریداری این مجموعه به منظور مرمت و بازسازی و تغییر کاربری آن به یک اقامتگاه گردشگری اقدام شده است.
یکی از زیباترین و دیدنی ترین بناهای تاریخی کاشان، خانه طباطبایی است که در محله سلطان امیر احمد در بافت قدیم کاشان واقع شده است. این خانه که از شاهکارهای هنر معماری قدیم به شمار می رود به وسیله مرحوم سیدجعفر طباطبایی – از تجار معروف فرش آن زمان – در سال ۱۲۵۰هجری قمری ساخته شده است. خانه طباطبایی همچون دیگر بناهای تاریخی آن زمان برخوردار از تزئینات مجلل و باشکوه، اصالت معماری و طراحی متناسب با فرهنگ و اقلیم خاص منطقه است.
مجموعه خانه طباطبایی مشتمل بر ۳ بخش اندرونی بیرونی و بخش مخصوص خدمه است .مجموعه خانه تاریخی طباطبایی با ۴۷۰۰ مترمربع وسعت دارای ۴۰ اتاق، ۴ حیاط، ۴ سرداب (زیرزمین)، ۳ بادگیر و ۲ رشته قنات است.معماری خانه طباطبایی به شیوه معماری حجاب دار، گودال باغچه، متقارن و درون گر است.
خانه تاریخی طباطبایی که به وسیله هیات امنای مرمت و احیای ابنیه تاریخی کاشان خریداری و در سال های ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۶ با همکاری شهرداری و میراث فرهنگی کاشان و با پشتیبانی مسئولان وقت وزارت و معادن و فلزات طبق نقشه اصلی و نخستین موردمرمت و بازسازی قرارگرفت در فهرست آثار ملی ایران به شماره ۱۵۰۴ به ثبت رسیده است.
مجموعه تاریخی خانه طباطبایی هم اکنون زیرپوشش سازمان رفاهی و تفریحی شهرداری کاشان اداره می شود.
این خانه در محله سلطان امیراحمد کاشان در خیابان علوی واقع است. این خانه توسط بازرگانی به نام حاج سیدحسن نطنزی در حوالی سال ۱۲۷۵ قمری در دوره قاجاریه ساخته شده است. چون صاحب خانه مال التجاره از بروجرد وارد میکرده، لذا به حاج آقا حسن بروجردی مشهور شده و خانهای هم که متعلق به وی بوده است به خانه بروجردی موسوم گردیده است. معمار این خانه یکی از نوابغ معماری کاشان و از طراحان معروف ساختمان به نام استاد علی مریم بوده است که در ایجاد دو بنای تاریخی دیگر کاشان، یکی خانه تاریخی طباطبائی (در نزدیکی خانه بروجردی) و دیگری تیمچه امینالدوله (واقع در بازار) نقش داشته است.
این خانه شامل دو قسمت بیرونی و اندرونی است و محلی که فعلا در معرض دید عموم است قسمت بیرونی این خانه است. در بدو ورود به خانه واردهشتی ورودی خانه میشویم که درب ورود به قسمت اندرونی خانه هم در این هشتی قرار گرفته است، پس از آن از راهروی نسبتا طولانی و شیبدار گذشته و وارد حیاط میشویم، در کنار این راهرو ایوان شمالی خانه قرار دار، در قسمت شمالی ایوان یک پنج دری واقع است که محل پذیرائی مهمانان بوده و دوطرف آن دو اطاق بهار خواب قرار دارد که به علت نور مناسب و گرمای زیاد، بیشتر در زمستان مورد استفاده قرار میگرفته، دیوار بیرونی اطاقهای این ایوان و نیز داخل اطاق پنجدری با گچ بریهای بسیار ظریف با طرح گل و مرغ زینت یافته است.
در داخل حیاط یک حوض بزرگ و باغچه های وسیع در اطراف آن قرار دارد. در قسمت شمال شرقی، مطبخ (آشپز خانه) قرار گرفته، در قسمت شرقی بنا اتاقها و ایوانهای سرپوشیدهای به چشم میخورد که در جلو و ایوانها پله هایی جهت رفتن به سردابها (زیرزمینها) ساخته شده است، این سردابها در جبهه های مختلف بنا واقع است که به وسیله بادگیرهایی بلند هوای آنها تهویه و خنک شده و قابل استفاده در هوای گرم تابستان بوده است. در روبرو یعنی در قسمت جنوبی بنا، تالار سرپوشیدهای به چشم میخورد که بر پیشانی آن میتوان هنرنمایی استادکار ایرانی را نظارهگر بود، بطوری که منافذ مشبکی که جهت تهویه هوای تالار در این قسمت تعبیه گردیده با گچ بری جالب و دیدنی در آمیخته و دلربائی میکند. در بام تالار نیز نورگیرها و بادگیرهای فوقالعاده جالب و منحصر به فرد خودنمائی مینماید که از نظر طرح و اجرا در زمره آثار بدیع معماری سنتی است.
منبع:برترین ها
گردآوری از وب سایت سیری در ایران